หากนึกย้อนไปตอนที่เป็นคริสเตียนใหม่ ๆ ตอนที่ถูกสอนเรื่อง “ตรีเอกานุภาพ” คำอธิบายที่ใกล้เคียงกับความรู้สึกในตอนนั้น คือ “เข้าใจง่าย แต่ซื้อยาก” ที่บอกว่า “เข้าใจง่าย” เพราะว่า ไม่ต้องใช้การวิเคราะห์ใด ๆ ผมก็เข้าใจว่า คริสเตียนเชื่อว่าพระเจ้าหนึ่งเดียว (one being/one what) ที่มีสามบุคคล (three persons/three who) ที่เรียกว่า พระบิดา, พระบุตร และ พระวิญญาณบริสุทธิ์ แต่ที่บอกว่า “ซื้อยาก” เพราะว่า เป็นคำสอนที่ดูเหมือนขัดแย้งกันเอง และสร้างข้อสงสัย มากกว่าตอบข้อสงสัย ซึ่งผมเชื่อว่าคริสเตียนจำนวนไม่น้อย ก็น่าจะมีประสบการณ์คล้าย ๆ กับผม
ผมยอมรับว่าในช่วงแรกของการเป็นคริสเตียน ผมปล่อยให้ความสงสัยเกี่ยวกับตรีเอกานุภาพวนเวียนอยู่ในสมอง และไม่ได้หาคำตอบแบบจริงจัง โดยหยวน ๆ ไปว่า “เชื่อตามคนส่วนใหญ่” “เชื่อตามพี่เลี้ยง” ไปก็แล้วกัน แต่หลังจากเหตุการณ์ในปี 2008 ผมไม่ยอมหยวน ๆ อีกต่อไป ผมอยากจะเชื่อในสิ่งที่เป็นความจริงให้มากที่สุด โดยพยายามค้นหาคำตอบของข้อสงสัยที่อยู่ในสมองให้หมด และคำสอนเรื่องตรีเอกานุภาพก็เป็นหนึ่งในนั้นที่ผมต้องการคำตอบเช่นกัน
*** ผมตั้งใจจะเขียนเรื่องนี้ในหลาย ๆ ด้าน เช่น ความหมาย, หลักคิด, ข้อพระคัมภีร์, ศาสนศาสตร์ และ ประวัติศาสตร์ ซึ่งผมเองก็ไม่แน่ใจว่าจะมีกี่ตอน แต่รับรองว่ายาวแน่นอน
𝐈. สาเหตุที่ทำให้ “ซื้อยาก” 𝐖𝐡𝐲 𝐝𝐢𝐟𝐟𝐢𝐜𝐮𝐥𝐭?
𝟏. มิติจำกัด 𝐋𝐢𝐦𝐢𝐭𝐚𝐭𝐢𝐨𝐧 𝐨𝐟 𝐃𝐢𝐦𝐞𝐧𝐬𝐢𝐨𝐧
ตัวอย่างคลาสสิกที่ผมใช้เสมอในการอธิบายลักษณะของพระเจ้า ก็คือ การรับรู้ในโลก 2 มิติ, 3 มิติ และ 4 มิติ
พิจารณาว่า มีลูกบอล 1 ลูกถูกโยนขึ้นไปในแนวตั้ง
ก. คนในโลก 2 มิติที่มองจากมุมบน (top view) จะเห็น วงกลมอยู่เฉย ๆ ไม่ได้ขยับไปไหน
ข. คนในโลก 2 มิติที่มองจากมุมข้าง (side view) จะเห็น วงกลมขยับขึ้นไปในแนวตั้ง
ค. คนในโลก 3 มิติ จะเห็น ทรงกลมขยับขึ้นไปในแนวตั้ง
ง. คนในโลก 4 มิติ (มิติเวลา) จะเห็น ทรงกลมขยับขึ้นไปในแนวตั้งในทุกตำแหน่งพร้อม ๆ กัน
ทั้ง ๆ เป็นเหตุการณ์เดียวกัน แต่ความจำกัดทำให้คนในแต่ละมิติ รับรู้ความจริงนี้แตกต่างกัน และแม้ว่าคนในโลก 4 มิติจะพยายามอธิบายเท่าไร ก็คงจะทำให้คนในโลก 2 มิติ “ซื้อยาก” แน่ ๆ
ในทำนองเดียวกัน พระเจ้าที่อยู่ในมิติที่มากกว่าเรา พยายามจะสื่อสารกับมนุษย์ผ่านทางคัมภีร์ว่า พระองค์มีลักษณะอย่างไร ก็คงจะต้องมีบางลักษณะของพระเจ้า (เช่น ตรีเอกานุภาพ) ที่คนในโลก 3 มิติ “ซื้อยาก” แน่ ๆ เช่นกัน
𝟐. ประสบการณ์จำกัด 𝐋𝐢𝐦𝐢𝐭𝐚𝐭𝐢𝐨𝐧 𝐨𝐟 𝐄𝐱𝐩𝐞𝐫𝐢𝐞𝐧𝐜𝐞
หลายครั้งที่มนุษย์ใช้ประสบการณ์ในอดีตเป็นตัวเปรียบเทียบในการเข้าใจสิ่งใหม่ ๆ เช่น ภรรยาของผมทำน้ำผลไม้ชื่อว่า Kumquat juice ผมจึงถามว่ารสชาติเป็นอย่างไร เธอก็ตอบว่าคล้าย ๆ ส้ม ซึ่งทำให้ผมเข้าใจรสชาติคร่าว ๆ ของ Kumquat ได้บ้าง แม้ว่าจะไม่เคยเห็นก็ตาม แต่หากเราไม่เคยมีประสบการณ์ด้านนั้นเลยล่ะ เช่น คุณหมอบัญชา ใน clubhouse ได้ถามคนในห้องว่า เราจะอธิบายให้เด็ก 4 ขวบ เข้าใจคำว่า orgasm ได้อย่างไร เราจะเปรียบเทียบกับอะไร หรือ เราจะอธิบายคนหูหนวกตั้งแต่กำเนิดว่าเสียง โด เร มี ต่างกันได้อย่างไร การขาดประสบการณ์ในอดีตมาเปรียบเทียบ จึงทำให้เกิดความยากลำบากในการทำความเข้าใจและรวมไปถึง “การซื้อยาก” ด้วย
และในทางตรงกันข้าม เมื่อเรามีประสบการณ์ในสิ่ง ๆ หนึ่งมากขึ้น เราก็จะมีแนวโน้มที่จะเข้าใจและเชี่ยวชาญในสิ่งนั้นมากขึ้น คริสเตียนที่ผ่านประสบการณ์กับพระเจ้ามามาก ก็จะมีแนวโน้มที่จะเข้าใจลักษณะคร่าว ๆ ของพระเจ้า เช่น ความรัก, ความบริสุทธิ์, ความยุติธรรม, ความเมตตา หรือ อื่น ๆ ได้มากขึ้น แม้ว่าลักษณะเหล่านี้ของพระเจ้าเป็นแบบไม่จำกัด (limitless) ก็ตาม แต่อะไร คือ ประสบการณ์กับพระเจ้าในด้านตรีเอกานุภาพ? เราจะไปสัมผัส one being + three persons ได้อย่างไร และนี่จึงเป็นจุดหนึ่งที่ทำให้เรื่องนี้ “ซื้อยาก” ไปด้วย
มากไปกว่านั้น ผมอาจจะใช้ส้มในการทำความเข้าใจรสชาติของ Kumquat ได้ กล่าวคือ เราอาจจะใช้สิ่งที่คล้าย ๆ กันมาเปรียบเทียบกันได้ แต่หากสิ่งนั้นมีเพียงหนึ่งเดียวในจักรวาลล่ะ เราจะเปรียบเทียบกับอะไร และเนื่องจากพระเจ้ามีเพียงหนึ่งเดียวในจักรวาลและไม่มีสิ่งใด ๆ ที่เหมือนพระองค์ เราจึงไม่สามารถนำอะไรมาเปรียบเทียบความเป็นตรีเอกานุภาพของพระเจ้าได้เลย และก็เป็นอีกเหตุผลหนึ่งที่ทำให้หลักการนี้ “ซื้อยาก” เช่นกัน
𝟑. ภาษาจำกัด 𝐋𝐢𝐦𝐢𝐭𝐚𝐭𝐢𝐨𝐧 𝐨𝐟 𝐋𝐚𝐧𝐠𝐮𝐚𝐠𝐞
ความจำกัดทางภาษา หมายถึง เราจะพบความยากลำบากในการอธิบายสิ่งนั้น หากไม่มีคำศัพท์ในภาษานั้น เช่น เราจะอธิบายให้อเมริกันเข้าใจคำว่า “น้ำใจ” อย่างไร แม้ว่าจะมีคำที่ใกล้เคียง เช่น kindness, compassion, concern แต่ก็ไม่มีคำไหนที่แปลได้ครบถ้วนแบบที่คนไทยเข้าใจ เพราะว่า “น้ำใจ” เป็นจุดเด่นของคนไทย ที่อาจจะหาได้ยากในอเมริกา ดังนั้นการอธิบายคำว่า “น้ำใจ” ต้องอาศัยคำใกล้เคียง, ตัวอย่าง หรือ ภาพเปรียบเทียบ เพื่อให้คนต่างชาติเข้าใจคำนี้มากขึ้น
ในทำนองเดียวกัน คำว่า ตรีเอกานุภาพ เป็นคำที่ไม่มีอยู่ในสังคมไทย หรือเราสามารถพูดได้ว่าคำว่า Trinity ก็เป็นคำที่ถูกนิยามขึ้นมาภายหลังเช่นกัน ดังนั้นหลักคำสอนเรื่องตรีเอกานุภาพไม่ว่าจะอยู่ในภาษาใด ๆ ก็จะเกิดความจำกัดทางภาษา และทำให้อธิบายได้ยากในตัวของมันเองระดับหนึ่งอยู่แล้ว
𝟒. การโจมตีจากผู้ไม่เชื่อ 𝐀𝐭𝐭𝐚𝐜𝐤 𝐟𝐫𝐨𝐦 𝐧𝐨𝐧𝐭𝐫𝐢𝐧𝐢𝐭𝐚𝐫𝐢𝐚𝐧
แน่นอนว่ามีหลายความเชื่อที่ “ไม่ซื้อ” ตรีเอกานุภาพ เช่น กลุ่มความเชื่อศาสนาอื่นแบบอิสลาม หรือ กลุ่มความเชื่อที่ใกล้เคียงคริสเตียนจำนวนหนึ่งที่ไม่เชื่อเรื่อง trinity (เราเรียกคนกลุ่มนี้ว่า nontrinitarian) เช่น Adoptionism, Unitarianism, Arianism, Socinianism, Modalism, Tri-theism และอีกมากมาย
เนื่องจากตรีเอกานุภาพเป็นสิ่งที่อธิบายได้ยาก จึงส่งผลให้หลักข้อเชื่อนี้จึงถูกโจมตีบ่อย ผมพบว่าในการสนทนากับเพื่อน ๆ มุสลิมผมจะเจอคำถามที่ดีเหล่านี้เป็นประจำ เช่น “พระเจ้าตายได้ไหม”, “พระเจ้ามีลูกได้ไหม” และคำถามที่แย่ เช่น “ทำไม 1+1+1 = 1”, “พระเยซูไม่เคยพูดว่าเราเป็นพระเจ้า จงนมัสการเรา”, “ทำไมนางมัรยัมเป็นส่วนหนึ่งของตรีเอกานุภาพ”
อาจจะมีคริสเตียนบางคนที่ไม่ได้ถูกสอนอย่างชัดเจน ทำให้ไม่สามารถปกป้องความเชื่อจากการโจมตีเหล่านี้ได้ สิ่งผลให้คริสเตียนบางคนละทิ้งความเชื่อเรื่องนี้ไปเลยก็มี
สามารถอ่านตอนต่อไปได้แล้ว ที่ลิงก์ด้านล่างนี้
ตรีเอกานุภาพ ตอนที่ 2 – ตรีเอกานุภาพ คืออะไร (𝐓𝐫𝐢𝐧𝐢𝐭𝐲 𝐏𝐚𝐫𝐭 𝟐 – 𝐖𝐡𝐚𝐭 𝐢𝐬 𝐓𝐫𝐢𝐧𝐢𝐭𝐲?)
บทความโดย : ดร.อาณัติ เป้าทอง
Graphics by : Rainnie Design
บทสนทนา
ไม่มีความคิดเห็น